test

Ida Haendel op YouTube

Voor wie de documentaire op de televisie heeft gemist: op YouTube kunt u de prachtige film van Paul Cohen over de violiste Ida Haendel nog eens bekijken. De documentaire staat in zes afzonderlijke delen van ongeveer 10 minuten op YouTube. Een buitengewoon ontroerende documentaire!

deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 - deel 5 - deel 6

Bach orgelwerken, Ton Koopman

Wie het openingsconcert heeft bezocht bij de ingebruikname van het “Bach” orgel in de Grote Kerk in Dordrecht zal het zich nog wel herinneren. Twee Bach specialisten mochten de eerste klanken uit het door Verschueren gebouwde barok orgel toveren. Voor de pauze speelde Gustav Leonhardt, na de pauze Ton Koopman. Leonhardt, als altijd voornaam in voorkomen, uitdrukking én spel, met een prachtige bijdrage voor de pauze. Na de pauze Koopman met een wervelende show rond Buxtehude en Bach. Virtuoos als altijd, vol vuur en met het bekende speelse voetenwerk. Natuurlijk sprak een enkeling schande over het “afgeraffelde” Wachet auf. Tja, Ton Koopman heeft niet veel met de gevestigde orde. Koopman weet op zijn tijd te choqueren en laat zijn frisse wind door de partituren waaien. Voor mij was het een concert om nooit te vergeten; zo speel je Bach. Op cd of lp heb ik nooit een voor mij bevredigende Bach kunnen vinden, totdat de eerste cd van Koopman verscheen op Teldec met de bekende Fantasia´s, Toccata´s en Preludes. Neem Koopman´s interpretatie van de bekende BWV 565: dat is nog eens Bach! Vurig, speels, hier gaat je hart sneller van kloppen. En zo moet dat ook bij Bach. Verwacht bij Koopman geen overdreven zware kost of een Bach met de zalvende toon van de zwarte kousen kerk. Dat hebben we gelukkig gehad. Koopman´s Bach is een boeiende interpretatie van de geniale muziek van de componist die niet voor niets vele kilometers ter voet aflegde om die andere virtuoos te horen spelen, Buxtehude. Vakmanschap is meesterschap, juist in de barokmuziek. Bij Koopman horen we dus een barokke Bach. Wie Koopman´s interpretatie niet kan waarderen kan nog altijd zijn of haar toevlucht nemen bij het volkje dat op de dag des Heeren met ernstig gelaat luistert naar de donderpreek van de dominee. Wie het geniale van Bach´s muziek op en top uitgevoerd op cd zoekt neme Ton Koopman. Adriaan Verstijnen tekende voor de prachtige opnamen.

Bartok, derde pianoconcert

Op deze bijzondere Supraphon plaat horen we de twee laatste werken van Bela Bartok. Het altvioolconcert werd geschreven in opdracht van de altist William Primrose. Net als het op deze plaat uitgevoerde derde pianoconcert werden de laatste maten uitgewerkt door Bartok’s naaste vriend Tibor Serly, omdat Bartok al te ziek was om het te kunnen voltooien. Primrose nodigde Bartok uit om een concertuitvoering bij te wonen van het altvioolconcert van Walton om zo de mogelijkheden te verkennen voor een concert met concerterende altviool. Bartok was echter te ziek (hij zou kort erna overlijden aan leukemie) om de deur uit te gaan en luisterde naar de radio-uitzending van het Walton concert. Het altvioolconcert is een van de laatste meesterwerken van Bartok. Het derde pianoconcert is van de drie het meest gespeelde. Niet alleen zijn de eerste twee pianoconcerten voor concertuitvoering een lastige opgave voor de uitvoerenden, ze zijn ook nooit echt populair (als we daar bij Bartok al over kunnen spreken) geworden bij het publiek. Het derde concert is ook milder en lyrischer. Niet voor niets doet het middendeel met de titel Adagio Religioso sterk denken aan de ´Heilige Dankgesang einen Genesenen an die Gottheit in der lyrischen Tonart´ uit het kwartet op.132 van Beethoven. Net als in het Beethoven kwartet horen we bij Bartok een koraal-prelude, waarbij het unisono in de strijkersbezetting opvalt, het bewogen tweede thema ingezet door de blazers heeft iets van de ´Nachtmusik´ van Mahler. Ontroerend is de episode net na het tweede thema waarbij de piano in tegenmelodie samensmelt met de koraalmelodie van de strijkers. De pianoconcerten werden opgenomen door Geza Anda met dirigent Fricsay. Een top-uitvoering. Wellicht is de uitvoering door Pollini op DG in de eerste twee concerten moderner (opname-technisch is die een topper), maar iets academisch. Anda met Fircsay zijn hier toch te prefereren. Het derde concert is naar mijn smaak het mooist in handen van Bernathova en Ancerl. De opname stamt uit 1964 en is een juweel van opname-techniek. Op lp moet u wel de eerste stereo persing te pakken zien te krijgen (Suprahon ST 50439), herkenbaar aan het dikke vinyl en het rode etiket met het Suprahon logo in zilver. Latere persingen en ook de cd verdoeking klinken bij lange na niet zo magisch mooi als deze voortreffelijke Supraphon plaat.

lezing Ton Koopman

Op de website van Ton Koopman staat een boeiende lezing over de "authentieke" uitvoeringspraktijk van "oude" muziek. Koopman over hoe de muziek van Bach mogelijk geklonken heeft. Via Mattheson naar een eerlijke interpretatie van Bach en tijdgenoten. Ondanks dat de kredietcrisis ook Ton Koopman treft en ondanks dat een aantal onbenullige ambtenaren menen dat hij met zijn orkest nauwelijks nog bijdraagt aan vernieuwing, blijft Ton het vistekaartje van Nederland als het gaat om de muziek uit de barok.

Bekijk de video (bron website Ton Koopman)

Mercury Living Presence, Copland

Van de week kreeg ik de zogenaamde TAS list weer eens onder ogen. De TAS list is een lijstje met zogenaamde “referentie” opnamen van het high-end tijdschrift the Absolute Sound. The Absolute Sound beschrijft in bloemrijke high-end taal de merites van high-end apparatuur. Leuk om op zijn tijd te lezen, zeker leuker als de vergelijkbare bladen van Nederlandse bodem waarin de scribenten hun ervaringen met geluidsapparatuur beschrijven in een denkbeeldige wereld die bestaat uit “zwart rondom de instrumenten”, “rust van de weergave” en “microdetails” De mannen van de TAS doen in elk geval nog moeite om het gehoorde te beschrijven in minder zweverige taal. Een bekende scribent van de TAS is Harry Pearson, een echte vinyl freak die een heus lijstje heeft samengesteld met - volgens hem - referentie platen die technisch zeer goed zijn. Zo nu en dan kom ik in mijn platencollectie zo’n plaat tegen die op Harry’s lijstje staat. Ah, een TAS lp denk ik dan. Ga ik weer eens luisteren. Zo kwam ik een paar dagen geleden deze Copland lp op het beroemde Mercury Living Presence label tegen in mijn volstrekt ongeordende collectie (ik wil er nog eens een paar weken voor uittrekken om alles eens te ordenen), en die weer eens op de platenspeler gelegd. Eerste stereo persing, een echt collectors item dus. En hoe klinkt dat? Tja, leuke plaat die natuurlijk top klinkt, maar typisch Mercury repertoire. Flink orkest met hier en daar een forse klap op de grote trom, lekker slagwerk en veel kopergeweld. Later deed het Telarc label dat allemaal nog eens dunnetjes over. Muzikaal stelt het allemaal bitter weinig voor, maar het heeft wel demo-kwaliteit. Kortom: eens per jaar beluisteren met een goed glas wijn en een stukje Reypenaer kaas erbij. Als echte high-ender gaat u dan naar bed met de geruststellende gedachte dat uw set klinkt als een klok.

Gerard Souzay, onvergetelijk liederen interpreet

Deze Decca opname van de grote Franse liederen-interpreet Gerard Souzay kunt u op cd niet meer kopen. Ooit brachten Decca en Philips cd's van hem uit, maar die zijn inmiddels al weer jaren gedeleated zoals dat heet. Op het Testament cd-label zijn nog een paar opnamen met Souzay verkrijgbaar, maar die zullen binnenkort waarschijnlijk ook wel uit productie worden genomen. Eigenlijk erg droevig als we ons bedenken dat Gerard Souzay de grootste zanger was in het Franse lied-repertoire. Zijn interpretaties van de liederen van Debussy, Duparc en Ravel werden de standaard. Generaties groeiden op met zijn vertolkingen. Ook in het Duitse repertoire excelleerde Souzay. Hij kon een hartverscheurende Erlkönig neerzetten, en zijn Winterreise had iets diep menselijks zonder dat hij zich vergreep aan vals sentiment. Zijn HMV opname van de Winterreise uit 1955 is voor mij nog altijd de mooiste. Een jaar geleden kwam ik deze 25 cm Decca plaat tegen met liederen van de Franse componist Gounod. Werkelijk prachtige liederen, en geniaal gezongen. Het is volstrekt onbegrijpelijk dat zoiets niet meer verkrijgbaar is op cd. Schande dat de muziek-industrie dit kostbare erfgoed voorgoed vaarwel lijkt te hebben gezegd. Op tweedehands plaat kunt u nog wel eens iets tegenkomen van Souzay, deze Decca is vrij zeldzaam helaas.

Wilt u eens luisteren: op Youtube hoort en ziet u Souzay Duparc´s Chanson Triste zingen.

Prosit Neujahr uit Wenen

Vandaag was ik weer eens getuige van het ongelooflijke getob en geklungel van “muziekliefhebbers” die menen hun muziek-collectie op harde schijf te moeten opslaan. Die muziek-collectie speelt men dan af met één of andere device waarop je kunt kiezen wat je zou willen horen. Uiteraard alles op afstand te bedienen. Je kunt je muziek afspelen in je huiskamer, maar ook in je slaapkamer of bij wijze van spreken op het toilet. Er schijnen ook audiofielen te bestaan die beweren dat die muziek op flic en flac bestand (het zal ongetwijfeld anders heten) net zo goed of zelfs beter klinkt als het origineel.
De volstrekt onoverzichtelijke bibliotheek en de indeling van zo’n modern medium, waarbij op een gegeven moment titels als ‘Cantates pour’ of ‘symphomy in g, Berlin Philh’ voorbij komen, maakt het allemaal nogal lachwekkend. Tja, wat zou dat allemaal kunnen zijn? Bach, wellicht? Door wie gespeeld? Een Mozart symfonie waarschijnlijk? Eerst maar een fragment horen. Maar wie speelt het nu? Overal in huis muziek luisteren schijnt erg in te zijn. Heerlijk loungen vanuit de luie stoel. Na een kwartier zoeken in het harde-schijf systeem komt er een opname voorbij van Blandine Verlet die Couperin speelt op het Ruckert klavecimbel dat staat in het Unterlinden museum in Colmar. Pieces pour clavecin, suite en do volgens het display op de transplofer. Het is dat ik de uitvoering herken. Het systeem geeft geen enkele informatie over de muziek en de uitvoering, en de originele cd staat ergens op zolder...het instrument klinkt onherkenbaar, nog net zou een geoefend oor er een klavecimbel in herkennen. Een wel heel droevig aftrekseltje van het beroemde Ruckers instrument. Hoezo flic en flac geript? Op dat soort momenten wordt ik echt erg droevig. Onmogelijke bediening (in dezelfde tijd zoeken had ik de gehele ’suite in do’ al kunnen luisteren), en volstrekt onaanvaardbare geluidskwaliteit. Voor mij is de lol er nu echt af. Je zult er ongetwijfeld “lounge” genen voor moeten hebben om het te kunnen waarderen. Het is blijkbaar belangrijk dat we tegenwoordig op elk moment op elke plek in huis muziek kunnen luisteren. Muziek luisteren is alleen geen vluchtige aangelegenheid die we zomaar even door kunnen zappen. Muziek luisteren vergt enige - ook intellectuele - inspanning. Een bed is om in te slapen, het toilet om de behoefte te doen, de keuken om in te koken. Heerlijk ouderwets. Om daar bij te blijven: het traditionele nieuwjaarsconcert door de Wiener Philharmoniker is binnenkort weer op tv. Volg ik al jaren. Van kinds af aan is dat het eerste muzikale moment in het nieuwe jaar. Met zijn allen rond de buis, de oliebollen op tafel. Een traditie op nieuwjaarsdag, nog steeds. De oliebollen bakken we in onze familie nog altijd volgens een oud familie recept. Smaakt het best. Er staan emmers vol om de familie te voorzien van bollen. Traditioneel speel ik ook altijd een nieuwjaarsconcert vanuit Wenen op plaat. Deze plaat uit 1981 door de Wiener Philharmoniker onder Lorin Maazel is één van de mooiste. Machtig mooie opname, met de bekende Trisch-Trasch polka, de Explosions-polka en de Seufer-Galop van Johann Strauss. Weliswaar digitaal opgenomen (daar is overigens niets mis mee) maar op een mooie draaitafel klinkt dat schitterend. In de platenkast staat deze lp, duidelijk vindbaar, onder het kopje tussen Kunst en Kitsch. Binnen ’no time’ klinken de Weense toppers in de kamer, de lp-hoes verschaft leuke informatie. Met oliebollen en Strauss: Nieuwjaarsdag op zijn best. Dat laat je toch niet over aan zo’n transplofter? Prosit Neujahr!

Oistrakh speelt Tartini

Als ik zou moeten kiezen uit tien van mijn mooiste vioolplaten uit de barok, dan komt deze plaat van David Oistrakh met de duivelstriller sonate van Tartini misschien wel op de eerste plaats. De bijnaam duivelstriller komt van de legende als zou de duivel zelf de compositie hebben ingefluisterd bij Tartini terwijl die sliep. Het is ook een uitermate merkwaardige sonate; een lieflijk begin dat gaandeweg nogal een bijzondere wending neemt met bijna onspeelbare grepen, en vreemde dissonanten. Oistrakh is hier meesterlijk. De plaat werd uitgebracht in 1957 of '58 op Columbia 33cx1415. De Columbia 33cx platen zijn altijd weer heerlijk om naar te luisteren. Grote dynamiek, prachtige klank. Mono natuurlijk, maar dat vergeet je snel!

Op YouTube heeft iemand de lp on-line gezet (helaas niet met beelden van Oistrakh), maar luister er maar eens naar.

Oistrakh speelt de duivelstrillersonate (YouTube)

als mooi vergelijk speelt Oskar Shumsky het eerste deel van de sonate (ook zo'n grootheid op viool) Youtube

en tot slot een bijzonder onsmakelijke interpretatie door Vanessa Mae die het tweede deel van de sonate eens goed onderhanden heeft genomen. Lachwekkend en beschamend tegelijk...

en zo speelt Oistrakh dat dus......

Ferenc Fricsay met Smetana's Moldau

Vorige week kwam ik tot mijn verrassing een plaat tegen van de Hongaarse dirigent Ferenc Fricsay met een orkestrepetitie van de Moldau vann Smetana. Fricsay studeerde o.a bij Bartok. Fricsay was een groot Bartok en Beethoven dirigent. Een ogenschijnlijk bekend stuk muziek als de Moldau krijgt onder Fricsay een andere dimensie. Buitengewoon boeiende plaat! Overigens verzamel ik platen met orkestrepetities door de grote dirigenten. U begrijpt mijn vreugde bij het vinden van deze plaat.

Op YouTube kunt u een gedeelte van deze orkestrepetitie bekijken en beluisteren. Fricsay was ten tijde van dit filmpje (en de opname van de lp) al ernstig ziek, en wist dat hij nog slechts kort te leven had. Met dank aan de mij onbekende liefhebber die dit document op YouTube heeft gezet!

Filmpje 1, inleiding Moldau, 1e thema

Filmpje 2, doorwerking, 2e thema

Filmpje 3, doorwerking, 3e thema

Filmpje 4, doorwerking

Filmpje 5, slot

Meer informatie over de dirigent