Bach Cantates door Leonhardt en Harnoncourt

Zo'n 50 jaar geleden vroegen een aantal jonge musici zich af of het niet anders moest met de muziek uit de barok. Jonge honden nog die op zoek gingen naar de “waarheid” achter de muziek van Bach en tijdgenoten. Onder hen waren Gustav Leonhardt, Nicolaus Harnoncourt en Frans Brüggen. Harnoncourt vormde zijn Concentius Musicus Wien, en in Nederland bracht Leonhardt een aantal gelijkgestemden samen in zijn Leonhardt Consort. In die sfeer van rebellie tegen de gevestigde orde kon Brüggen allicht roepen dat elke noot in Mozart, gespeeld door het Concertgebouworkest van A tot Z gelogen was. Jonge jongens waren het nog, maar wel aardige jongens. En: ze hadden gelijk! Op zolderkamertjes werden oude partituren tegen het licht gehouden en van heinde en verre werden de originele, soms krakkemikkige instrumenten, aangesleept om er "oude" muziek op te spelen. De gevestigde orde reageerde schamper bij de verrichtingen van de "provo's" in de klassieke muziek. Het zou wel weer overwaaien... Het ging nooit meer over! Wie kan zich vandaag de dag nog voorstellen hoe we ooit hebben kunnen luisteren naar de "Matthaus" door Klemperer, wie gruwt nu niet bij het luisteren naar de Brandenburgse concerten door Karajan (die bleef gewoon stug doorgaan met zijn romantische Bach)

Ik was zelf ook nog een jonge knaap toen Harnoncourt en Leonhardt voor het eerst plaatopnamen gingen maken van de Bach Cantates. Het zal rond 1975 zijn geweest dat ik voor het eerst op de radio (in die tijd werd vooral op de BRT aandacht besteedt aan de nieuwe beweging) Leonhardt hoorde praten over Bach. Met rode oren luisterde ik op mijn zolderkamertje naar de eerste Telefunken Bach Cantate platen. Bij de BRT hoorde ik voor het eerst de gebroeders Kuijken, en Harnoncourt met zijn vreemde Biber platen. Het was een uurtje radio per week, maar een mer a boire voor mijn niet te stillen kennis en ontluikende liefde voor de muziek van Bach en zijn tijdgenoten. Al die mannen en vrouwen die naar de bron terug gingen, kwamen bij de BRT aan het woord en mochten er hun platen laten horen.

Nu, vele jaren later, luister ik weer opnieuw hevig geëmotioneerd naar die “oer” Bach door Leonhardt en Harnoncourt. Een doos met alle Cantates op 60 cd's. Als jonge knaap kon ik de platen niet betalen, nu draai ik mijn hand er niet voor om om zo'n pakket cd's te kopen.
Tja, en het is nog altijd op het puntje van je stoel luisteren naar deze Bach. Leonhardt en Harnoncourt gingen ver, heel ver. Geen vrouwelijke sopranen, maar jongens-sopranen in het koor en in de sopraan-aria's. Oude darmsnaren, oude blazers en zinken. Niet alles ging goed. Hier en daar vliegt er wel eens het één en ander behoorlijk uit de bocht. Men was in die tijd nog bezig om op de oude instrumenten te leren spelen. De Cantates werden ook zonder al te veel sessies op band gezet, geen geknip en geplak met computers omdat anders als nu, niet alles perfect behoefde te zijn. De bewondering is er niet minder om wat mij betreft. Deze uitvoeringen zijn groots, hebben een bepaalde onbevangenheid en een frisse inspiratie die we nu niet meer horen. Luisterend naar deze opnamen doet je realiseren dat er in die tijd echt iets heel bijzonders gaande was. Een nieuwe Bach, een nieuw tijdperk.
Harnoncourt ging later zijn grenzen verleggen naar het classicisme en de romantiek, Leonhardt bleef bij de muziek waarmee hij was begonnen en bleef bij zijn motto dat de muziek na Bach voor hem minder interessant is. Voor de aristocraat Leonhardt heb ik nog altijd diep respect, Harnoncourt heb ik uit het oog verloren. Maar indertijd waren die twee samen met hun Bach project onverslaanbaar!
Tot slot: luister maar eens naar de Cantate BWV 143 in deze set door Leonhardt. Tot in de puntjes gearticuleerd, sterke accenten, schitterend uitkomende koraal-melodieën in het orkest, een loepzuiver zingend jongenskoor en dat fantastisch spelende Leonhardt Consort. Elke avond een Bach Cantate...over een jaartje ben ik er doorheen...

Sander